Veri toplama işleminin tamamlanmasından sonra sıra, belirli yöntemlere göre bu verilerin işlenmesine gelmiştir. İşlenmemiş veriler düzensiz bir malzeme yığınından ibarettir. Toplanan bilgi, istatistik, belge ve kalıntıların araştırmanın plânı doğrultusunda değerlendirilmesi, gruplandırılması, sistematik hale getirilmesi veya belirli formüller uygulanarak analiz edilmesi, veri işleme faaliyetini oluşturur. Araştırmanın niteliğine göre, verilerin işlenmesinde genellikle istatistiksel ve matematiksel tekniklerden yararlanılır.
Günümüzde bilgisayarlar veri işleme sürecini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Ancak verileri makineye girmeden önce belirli bir kodlama yapmak gerekebilir. Kodlama sorulan soruların, bunlara verilen cevapların veya başka türden bilgilerin bilgisayar tarafından işlemeye uygun biçimde kavramlaştırılması veya simgeleştirilmesi demektir.
Bilgisayara yüklenen veriler, programlanan biçimde düzenlenir, hesaplanır ve sonuçlandırılır. Alman sonuçlar veya çözümlemeler son kez araştırmanın tezi ve genel plân çerçevesinde değerlendirilir ve yorumlanır. Kuşkusuz ki, araştırmanın en heyecan verici aşaması budur. Çünkü büyük çaba ve zahmetlerle yürütülen çalışmanın araştırmacıyı hangi noktaya ulaştırdığı böylece anlaşılmış olur. Bu, bir bakıma harcanan uzun ve yorucu emeklerin sonucunun alınması demektir.
SPSS programı ve istatistiksel analizler: Burada, sosyal bilimler alanında verileri bilgisayarla işlemede kullanılan çok kapsamlı bir istatistik programından söz etmekte yarar vardır. Bu da SPSS (Statistical Package for Social Sciences: Toplumsal Bilimler için İstatistik Paketi)’dir. Program, araştırmacının veriler üzerinde yapabileceği pek çok değişik istatistiksel işlemleri kapsar. Örneğin, verilerin kodlanması, ana kütle özelliklerinin (ortalama, yüzde, frekans ve standart sapma) belirlenmesi ve gruplar arasında anlamlı farklılıklar olup olmadığının anlaşılması (örneğin t-testi, varyans analizi gibi), değişkenler arasındaki ilişkilerin incelenmesi (korelâsyon, çoklu regresyon gibi) ve sonuçların grafiklerle (çubuk, pasta, yığma, çizgi, vs.) gösterilmesi bunlar arasındadır. Program hem temel, hem de ileri düzeyde analizlere olanak verecek özelliklere sahip bulunmaktadır. Böylece araştırma türleri ve veri toplama teknikleri konusundaki açıklamalarımızı bitirmiş bulunuyoruz. Şimdi sıra, araştırma aşamalarının daha ayrıntılı biçimde incelenmesine gelmiştir.
SPSS programının işleyişi hakkında bilgi edinmek isteyen okuyucuların bu amaçla yazılmış kitaplara bakmaları önerilir. Bu konuda ayrıntılı bilgi örneğin http://www.spss.com.tr sitesinden edinilebilir.
